Wiemy już, że przy obecnym stanie wiedzy powinniśmy zakładać, że psy nie mają pamięci epizodycznej. Może jednak mają coś w zamian?
Pamięć epizodycznopodobna
Jako, że nie wszystkie warunki wymieniane jako konieczne do posiadania pamięci epizodycznej są możliwe do spełnienia przez zwierzęta (np. posługiwanie się językiem – szczególnie w znaczeniu takim jak u ludzi), biorąc pod uwagę założenia psychologii porównawczej (Clayton, Griffiths, Emery, i Dickinson, 2001) powstała koncepcja rodzaju pamięci osobniczych zdarzeń zorganizowanej inaczej niż u ludzi. Takim rodzajem pamięci nazywanej epizodycznopodobną mogłyby charakteryzować się inne zwierzęta (Zentall, 2013). Nie wymagałaby ona samoświadomości, złożonych kompetencji językowych, teorii umysłu, czy rekonstrukcji linii upływu czasu. Przy tak rozumianej pamięci zwierzęta musiałyby zapamiętywać zdarzenia z przeszłości nie używając w tym celu pamięci semantycznej i wykorzystywać własne doświadczenia w celu optymalizacji zachowania (Trojan, 2013).
W badaniach nad pamięcią epizodycznopodobną odrzuca się często warunek czasu jako mało istotny oraz trudny do zoperacjonalizowania (zastępuje się go kontekstem sytuacyjnym).
Pamięć epizodycznopodobna u psów
Posiadanie pamięci epizodycznej lub epizodycznopodobnej przez zwierzęta inne niż ludzie jest na ogół omawiane w artykułach naukowych dotyczących mentalnych podróży w czasie. Podróże w przeszłość miałyby być bezpośrednio związane z posiadaniem pamięci epizodycznej (ewentualnie epizodycznopodobnej). Tezy o posiadaniu przez zwierzęta tego rodzaju pamięci na ogół poparte są wynikami badań przeprowadzanych na ptakach (gołębie, modrowronka kalifornijska), delfinach, szczurach i małpach (Zentall, 2013; Trojan 2013).
Istnieją jednak przesłanki by uznać, że psy posiadają długoterminową pamięć deklaratywną. W eksperymentach Fugazzy, Pogany’ego i Miklosiego (2015) wykorzystujących metodę „Do As I Do” psy były w stanie powtórzyć zachowanie prezentowane im przez człowieka po czasie 1, 2 lub 24 godzin. W pewnym sensie można przyjąć, że w ten sposób psy odpowiadały na pytanie „co zrobił człowiek?”, z opóźnieniem, które w przypadku 24 godzin zdecydowanie wskazuje na wykorzystanie pamięci długoterminowej, a biorąc pod uwagę brak powtórzeń zachowania – na pamięć deklaratywną. Nie są to jednak warunki wystarczające, by uznać, że psy wykorzystywały pamięć epizodyczną, czy choćby epizodycznopodobną.
DAID jest bardzo interesującą metodą, jednak nie wszystkiego nauczymy psa przy jej wykorzystaniu. Ograniczeniami są np. różnice anatomiczne pomiędzy człowiekiem i psem.
Biorąc pod uwagę wspomniane badania Fugazzy, badania przeprowadzone na innych gatunkach zwierząt (w tym ssakach) oraz procesy ewolucji (Tulving, 1985) można było sformułować hipotezę, że pewna forma pamięci epizodycznopodobnej istnieje również u psów.
Moglibyśmy od nierozstrzygalnego w tym momencie pytania „Czy zwierzęta (psy) mają pamięć epizodyczną?” przejść do pytania o to, jakie aspekty pamięci epizodycznej można odnaleźć u zwierząt – w tym wypadku psów (Templer i Hampton, 2013) – i sprawdzić wspomniany wcześniej warunek WWW (co, gdzie, kiedy). Na tej podstawie można by dopiero orzec, czy psy mają coś na kształt pamięci epizodycznej. Naukowcy z Family Dog Project wymyślili krótszą drogę – wskazania bezpośrednio na istnienie pewnego rodzaju pamięci epizodycznopodobnej u psów.
Niespodziewane pytanie
Odmiennym warunkiem posiadania pamięci epizodycznej jest umiejętność odpowiedzi na tzw. niespodziewane pytanie. Jeśli jakaś informacja jest dla nas ważna, to staramy się ją przechować w pamięci – tym samym włączamy ją do naszej wiedzy przechowywanej w pamięci semantycznej. Nieoczekiwane pytanie o błahy fakt sprawia, że gdy staramy się na nie odpowiedzieć, musimy go przywołać w pamięci wykorzystując pamięć epizodyczną. Nie jest on istotny, więc nie powtarzaliśmy go wcześniej celem nauczenia się na pamięć. Przy czym należy pamiętać, że wielokrotne powtórzenia zadania związanego z pytaniem, co prawda nie wykluczają posiadania pamięci epizodycznej, ale uniemożliwiają odróżnienie, czy odpowiadający korzystał z pamięci epizodycznej, czy semantycznej. Jednocześnie wykorzystując niespodziewane pytanie nie musimy wymagać odwoływania się do starszych wspomnień – możemy przypominać sobie wydarzenia, które nie są bardzo oddalone w czasie (Zentall, 2013).
Najnowsze badania
Koncepcję „niespodziewanego pytania” wykorzystała w swoich badaniach Fugazza z współpracownikami. 17 psów nauczono zgodnie z procedurą „Do As I Do” powtarzania zachowań prezentowanych przez człowieka na komendę. W drugiej części treningu nauczono psy kładzenia się za każdym razem po czynności prezentowanej przez człowieka. Ludzie pokazywali różne zachowania, a reakcja psa miała być zawsze taka sama. Gdy psy opanowały to zadanie, człowiek zaskakiwał je komendą z pierwszej części treningu. Pies, który nie miał powodu by zapamiętywać, co zrobił człowiek, miał nagle odtworzyć zachowanie człowieka, czyli musiał je sobie przypomnieć. Czasy pomiędzy demonstracją wykonywaną przez człowieka i testowaniem pamięci psa wynosiły w eksperymencie 1 minutę oraz 1 godzinę. W obu przypadkach psy były w stanie odtworzyć zachowanie człowieka. Jednak zdolność ta słabła w czasie w porównaniu do warunków, w których psy spodziewały się, że będą musiały wykonać takie zadanie (Fugazza, Pogany, Miklosi, 2016).
Czy dowiemy się co jeszcze siedzi w psich głowach?
Pamiętając o warunku WWW musimy uznać, że wyniki tych badań nie udowadniają posiadania przez psy pamięci epizodycznej. Wskazują jednak, że psy mogą mieć możliwość przypomnienia sobie zdarzenia sprzed godziny, co wiązałoby się posiadaniem przez nie pewnej formy pamięci epizodycznopodobnej.
Wnioski
Bardzo ostrożnie możemy stwierdzić, że prawdopodobnie psy mają możliwość zapamiętywania w jakiś sposób wydarzeń ze swojego życia. Musimy jednak wziąć pod uwagę, że nie wiemy jeszcze jak bardzo na tę zdolność wpływa upływający czas. Nasze codzienne doświadczenie i badania zespołu Fugazzy (2016) sugerują, że ma on znaczenie.
W takim razie, jeszcze nie musimy się obawiać, że pies rozliczy nas z każdej kanapki, którą się z nim nie podzieliliśmy.
Bibliografia
Clayton, N.S., Griffiths, D.P., Emery, N.J., Dickinson, A. (2001). Elements of episodic-like memory in animals. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci., 356 (1413), 1483-1491,
DOI: 10.1098/rstb.2001.0947
Fugazza, C., Pogany, A., Miklosi, A. (2015). Do as I Did! Long-term memory of imitiative actions in dogs (Canis Familiaris), Animal Cognition, 10, DOI: 10.1007/s10071-015-0931-8
Fugazza, C., Pogány, A., Miklósi A. (2016). Recall of Others’ Actions after Incidental Encoding Reveals Episodic-like Memory in Dogs. Current Biology, DOI: 10.1016/j.cub.2016.09.057
Templer, V.L., Hampton, R.R. (2013). Episodic memory in nonhuman animals. Curr Biol., 23 (17),
Trojan, M. (2013). Na tropie zwierzęcego umysłu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Tulving, E. (1985). How many memory systems are there? American Psychologist, 40, 385-398.
Zentall, T. R. (2013). Animals Represent the Past and the Future. Evolutionary Psychology, 11 (3), 573-590.
Brak komentarzy